Trong bối cảnh hệ thống giáo dục đại học Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ theo xu hướng tự chủ, minh bạch và hội nhập quốc tế, việc nâng cao nhận thức và thực thi nghiêm túc các quy định pháp luật hành chính đối với viên chức, người lao động trong các trường đại học trở thành một yêu cầu cấp thiết, mang tính chiến lược. Pháp luật hành chính là nền tảng điều chỉnh toàn bộ các hoạt động quản lý nhà nước trong lĩnh vực giáo dục đại học, từ tổ chức bộ máy, nhân sự, tài chính, quản lý đào tạo, quản lý người học, hoạt động nghiên cứu khoa học đến trách nhiệm, nghĩa vụ và quyền lợi của viên chức, người lao động. Do đó, nhận thức đúng và tuân thủ pháp luật hành chính không chỉ giúp ngăn ngừa rủi ro, sai phạm trong quá trình công tác, mà còn góp phần nâng cao chất lượng quản trị, tạo lập môi trường làm việc chuyên nghiệp, chuẩn mực và hiệu quả trong toàn trường.
Thực tiễn cho thấy, viên chức và người lao động trong các trường đại học ngày nay phải đối mặt với nhiều yêu cầu mới: ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, thực hiện dịch vụ hành chính một cửa, triển khai quy trình nội bộ gắn với cải cách hành chính, tuân thủ chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp, thực hiện đánh giá theo vị trí việc làm, tham gia công tác tự chủ đại học và chịu trách nhiệm giải trình trong nhiều hoạt động. Điều này đòi hỏi đội ngũ phải nắm vững pháp luật hành chính và các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến lĩnh vực công tác của mình. Tuy nhiên, thực tế cho thấy vẫn còn những hạn chế nhất định. Một bộ phận viên chức chưa thường xuyên cập nhật các quy định mới, dẫn đến tình trạng lúng túng trong xử lý công việc; một số người lao động còn tư duy hành chính cũ, thiếu chủ động, đôi khi thiếu cẩn trọng trong tham mưu, giải quyết hồ sơ, gây ảnh hưởng đến hiệu quả công việc và uy tín của đơn vị.
Về phía nhà trường, khi triển khai tự chủ đại học, yêu cầu về tính tuân thủ, minh bạch và trách nhiệm giải trình càng được đặt lên hàng đầu. Các hoạt động như quản lý tài chính, đấu thầu, tuyển dụng, quy hoạch nhân sự, khen thưởng - kỷ luật, ký kết hợp tác quốc tế, khai thác tài sản công, công bố thông tin… đều đòi hỏi đội ngũ viên chức phải hiểu đúng và làm đúng theo các quy định pháp luật hành chính hiện hành. Nếu thiếu hiểu biết, dễ dẫn đến vi phạm, kéo theo hậu quả pháp lý ảnh hưởng đến uy tín nhà trường và quyền lợi của người học, đối tác cũng như chính viên chức liên quan. Chính vì vậy, nâng cao nhận thức pháp luật hành chính trở thành nhiệm vụ trọng tâm của công tác quản lý nhân sự và cải cách hành chính trong tất cả các trường đại học công lập hiện nay.
Để nâng cao nhận thức pháp luật hành chính, trước hết cần khẳng định vai trò quan trọng của công tác tuyên truyền, phổ biến và cập nhật văn bản pháp luật. Nhà trường cần xây dựng kế hoạch phổ biến pháp luật hằng năm, trong đó xác định rõ nhóm đối tượng, nội dung, tài liệu và phương thức triển khai. Các hình thức phổ biến pháp luật có thể bao gồm: tổ chức các buổi tập huấn trực tiếp; hội thảo chuyên đề về quy định mới; cung cấp tài liệu hướng dẫn theo từng lĩnh vực; tổ chức các lớp bồi dưỡng kỹ năng hành chính, đạo đức công vụ; sử dụng bản tin điện tử, email công vụ để truyền tải thông tin pháp luật một cách nhanh chóng, kịp thời. Đặc biệt, cần kết hợp hình thức trực tiếp và trực tuyến, có hệ thống câu hỏi - tình huống gắn với công việc thực tế để viên chức dễ tiếp cận, dễ nhớ và dễ áp dụng.
Một trong những giải pháp quan trọng là xây dựng “kho thông tin pháp luật dùng chung” trên trang thông tin điện tử của trường. Đây sẽ là nguồn dữ liệu bao gồm các văn bản quy phạm pháp luật, quy chế nội bộ, quy trình ISO, hướng dẫn thủ tục hành chính liên quan đến các lĩnh vực trong trường. Kho dữ liệu này cần được cập nhật thường xuyên, dễ tìm kiếm, phân loại theo từng mảng công việc nhằm tạo thuận lợi cho viên chức khi cần tra cứu. Việc áp dụng công nghệ số vào quản lý văn bản pháp luật cũng là yêu cầu của thời kỳ chuyển đổi số và là giải pháp giúp tăng tính chính xác, giảm lỗi trong quá trình áp dụng quy định.
Song song với công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật là việc tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng hành chính - pháp lý cho viên chức và người lao động. Các trường cần tổ chức lớp học về nghiệp vụ hành chính văn phòng, kỹ năng soạn thảo văn bản hành chính, quản lý hồ sơ công việc, kỹ năng tham mưu, công tác thi đua - khen thưởng, công tác thanh tra - pháp chế, kỹ năng giải quyết thủ tục và xử lý tình huống phát sinh. Đây là những kỹ năng cần thiết giúp viên chức thực hiện công việc đúng chuẩn, đúng quy định và đúng quy trình. Đặc biệt, viên chức mới tuyển dụng, người lao động chuyển vị trí công tác hoặc tham gia các lĩnh vực quản lý nhạy cảm như tài chính, đào tạo, tuyển sinh, đấu thầu cần được bồi dưỡng ngay từ đầu để tránh sai sót.
Một giải pháp rất quan trọng khác là nâng cao vai trò của người đứng đầu. Lãnh đạo các đơn vị, phòng ban, khoa, trung tâm cần gương mẫu trong việc tuân thủ pháp luật hành chính, làm rõ trách nhiệm cá nhân, nêu cao đạo đức công vụ và thái độ phục vụ. Người đứng đầu phải chịu trách nhiệm trong việc phổ biến pháp luật đến viên chức trong đơn vị; đồng thời thực hiện kiểm tra, giám sát định kỳ và đột xuất nhằm kịp thời nhắc nhở, chấn chỉnh vi phạm. Bên cạnh đó, cần phát huy vai trò của các tổ chức đoàn thể như Công đoàn, Đoàn Thanh niên trong xây dựng đội ngũ viên chức có ý thức chấp hành pháp luật, thực hành kỷ cương, lối sống văn minh.
Trong quá trình triển khai các quy định pháp luật hành chính, việc xây dựng hệ thống quy chế, quy trình nội bộ phù hợp với đặc thù của nhà trường là nhiệm vụ thiết yếu. Trường đại học cần ban hành các quy định về tổ chức - nhân sự, chế độ làm việc, đánh giá viên chức, quy định chi tiêu nội bộ, quy định phối hợp công tác, quy trình xử lý công việc, quản lý hồ sơ, quy chế đào tạo, nghiên cứu khoa học… nhằm tạo môi trường pháp lý rõ ràng, minh bạch. Việc xây dựng quy định nội bộ phải bám sát pháp luật hiện hành, đồng thời phải dễ hiểu, dễ thực hiện và phù hợp với điều kiện thực tế của đơn vị. Các quy định nội bộ cần được rà soát thường xuyên để cập nhật những thay đổi của pháp luật, tránh tình trạng văn bản không còn phù hợp hoặc mâu thuẫn.
Bên cạnh đó, công tác kiểm tra, giám sát là yếu tố quan trọng giúp bảo đảm việc tuân thủ pháp luật hành chính. Phòng Thanh tra - Pháp chế và các đơn vị chức năng cần thực hiện kiểm tra định kỳ việc thực hiện quy trình hành chính, giải quyết công việc, lập hồ sơ, quản lý tài liệu và thực thi công vụ. Các kết luận kiểm tra phải khách quan, minh bạch, kịp thời chỉ rõ những sai sót, đồng thời đề xuất biện pháp khắc phục, nâng cao hiệu quả. Việc gắn kết quả chấp hành pháp luật vào tiêu chí đánh giá, xếp loại viên chức cũng là công cụ quan trọng thúc đẩy tinh thần trách nhiệm, tính tự giác và thái độ tuân thủ.
Ngoài ra, để nâng cao nhận thức pháp luật hành chính, mỗi viên chức, người lao động cần tự giác rèn luyện. Mỗi cá nhân phải nhận thức rằng việc hiểu biết và tuân thủ pháp luật không chỉ là trách nhiệm của cơ quan mà còn là nghĩa vụ của bản thân. Viên chức cần chủ động cập nhật văn bản pháp luật, tự học, tự nghiên cứu, tham gia đầy đủ các buổi tập huấn, thực hiện công việc cẩn trọng, tôn trọng quy trình và giữ thái độ phục vụ tận tâm, chuyên nghiệp. Tính chủ động của mỗi cá nhân chính là yếu tố cốt lõi để xây dựng đội ngũ viên chức có chất lượng cao, phục vụ tốt sự nghiệp giáo dục đại học.
Nhìn chung, nâng cao nhận thức và thực thi pháp luật hành chính đối với viên chức, người lao động trong trường đại học là nhiệm vụ quan trọng, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống. Từ công tác tuyên truyền, tập huấn, bồi dưỡng, xây dựng quy chế nội bộ đến kiểm tra, giám sát và phát triển văn hóa tuân thủ pháp luật, tất cả đều góp phần xây dựng môi trường làm việc chuẩn mực, hiệu quả. Khi đội ngũ viên chức hiểu đúng - làm đúng - chịu trách nhiệm đúng, nhà trường sẽ hoạt động minh bạch, kỷ cương, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, nghiên cứu khoa học và phục vụ cộng đồng trong giai đoạn hội nhập sâu rộng.